فارماکوژنومیکس (Pharmacogenomics) شاخه‌ای از علم داروسازی و ژنتیک است که بررسی می‌کند چگونه تفاوت‌های ژنتیکی افراد بر پاسخ آن‌ها به داروها تأثیر می‌گذارد. این دانش به ما کمک می‌کند بفهمیم که چرا یک دارو ممکن است در یک فرد مؤثر و بی‌خطر باشد، اما در فردی دیگر بی‌اثر یا حتی خطرناک باشد. هدف اصلی فارماکوژنومیکس، توسعه‌ی پزشکی شخصی‌سازی‌شده (Personalized Medicine) است، یعنی تجویز داروهایی که با توجه به ویژگی‌های ژنتیکی هر بیمار طراحی شده‌اند تا بیشترین اثربخشی و کمترین عوارض جانبی را داشته باشند.

اهمیت فارماکوژنومیکس

دلیل اهمیت این علم این است که افراد دارای تنوع‌های ژنتیکی در ژن‌هایی هستند که مسئول متابولیسم و عملکرد داروها در بدن هستند. برای مثال، برخی افراد دارای جهش‌هایی در ژن CYP2C19 هستند که مسئول تجزیه‌ی داروهایی مانند کلوپیدوگرل (Plavix) در کبد است. اگر این ژن به درستی عمل نکند، دارو در بدن فرد فعال نمی‌شود و خطر سکته‌ی قلبی افزایش می‌یابد. در مقابل، برخی دیگر دارای نسخه‌ای از ژن CYP2D6 هستند که باعث تجزیه‌ی سریع‌تر برخی مسکن‌ها مانند کدئین می‌شود، که می‌تواند منجر به عوارض ناخواسته یا بی‌اثر شدن دارو شود.

در حال حاضر، فارماکوژنومیکس در درمان سرطان، بیماری‌های قلبی، افسردگی و دیابت نقش مهمی دارد. برای مثال، داروهایی مانند وارفارین (داروی ضد انعقاد خون) و ایماتینیب (درمان سرطان خون) قبل از تجویز نیاز به آزمایش‌های ژنتیکی دارند تا مشخص شود که دوز مناسب برای بیمار چیست. به کمک این دانش، پزشکان می‌توانند با آزمایش ژنتیکی بیماران، دوز داروها را دقیق‌تر تنظیم کنند و از بروز عوارض ناخواسته جلوگیری کنند.

فارماکوژنومیکس، تلفیقی از داروسازی و ژنتیک است که به ما کمک می‌کند داروها را به‌صورت فردی و براساس ژن‌های هر بیمار تنظیم کنیم. این علم، مسیر جدیدی برای پزشکی شخصی‌سازی‌شده ایجاد کرده است که در آن داروها به‌جای استفاده‌ی عمومی برای همه، براساس ویژگی‌های ژنتیکی هر فرد تجویز می‌شوند تا حداکثر اثربخشی و حداقل عوارض را داشته باشند.