داروهای مایع در دنیای داروسازی اهمیت ویژه‌ای دارند؛ این فرم دارویی به دلیل سهولت مصرف و پذیرش بهتر برای بسیاری از بیماران، به ویژه کودکان و سالمندان، بسیار محبوب است. داروهای مایع را می‌توان به دسته‌های اصلی شربت و الگزیر تقسیم کرد. هر یک از این دسته‌ها ویژگی‌ها و کاربردهای منحصر به فردی دارند که بر اساس ترکیب و نحوه عملکرد، در داروسازی تعریف و تولید می‌شوند.
1. شربت (Syrup): ساختار و کاربردها
شربت به محلول‌های قندی اشاره دارد که داروی فعال در آن به‌طور کامل حل شده است. این فرم دارویی به دلیل محتوای قند بالا معمولاً طعم شیرینی دارد که برای پذیرش دارو توسط کودکان و افراد حساس به طعم‌های تلخ، بسیار مناسب است. شربت‌ها به طور معمول شامل ترکیبات زیر هستند:
- قند (مانند ساکارز یا گلوکز): قند به شربت پایداری و ماندگاری بیشتری می‌دهد و همچنین به پوشاندن طعم ناخوشایند برخی داروها کمک می‌کند.
- آب: به عنوان حلال اصلی استفاده می‌شود که دارو در آن حل شده و به حالت مایع در می‌آید.
- مواد طعم‌دهنده: برای افزایش پذیرش دارو توسط بیماران، به خصوص کودکان.
- مواد نگهدارنده: به منظور جلوگیری از رشد میکروارگانیسم‌ها و افزایش ماندگاری.
شربت‌ها به دلیل بافت غلیظ و محتوای قند بالا، پایداری بیشتری دارند و نیازی به تکان دادن قبل از مصرف ندارند. این فرم دارویی، برای داروهایی که به راحتی در آب حل می‌شوند، ایده‌آل است و بیشتر برای درمان‌های روزمره استفاده می‌شود.
مزایای شربت:
- سهولت مصرف: برای بیمارانی که قادر به بلعیدن قرص یا کپسول نیستند.
- تنظیم دقیق دوز: به خصوص برای کودکانی که نیاز به دوز پایین‌تری دارند.
- پذیرش بهتر طعم: به دلیل استفاده از قند و طعم‌دهنده‌های مختلف.
2. الگزیر (Elixir): ترکیب و خصوصیات
الگزیر نوعی محلول مایع دارویی است که از ترکیب آب و الکل ساخته می‌شود. وجود الکل در فرمولاسیون الگزیر، باعث می‌شود که این فرم دارویی برای داروهایی که محلول در الکل هستند، مناسب باشد. الگزیرها معمولاً سبک‌تر و رقیق‌تر از شربت‌ها هستند و به دلیل محتوای الکل ممکن است طعمی قوی داشته باشند. در الگزیرها، الکل به عنوان یک حلال ثانویه استفاده می‌شود که به حل شدن داروهایی کمک می‌کند که در آب حل نمی‌شوند.
ترکیبات اصلی الگزیر:
- الکل: به عنوان حلال برای داروهایی که به محیط الکلی نیاز دارند.
- آب: به عنوان حلال پایه که بخش عمده‌ای از فرمولاسیون را تشکیل می‌دهد.
- مواد طعم‌دهنده و شیرین‌کننده: برای پوشاندن طعم الکل و دارو.
به دلیل وجود الکل، الگزیرها ممکن است بیشتر برای بزرگسالان تجویز شوند و برای کودکان و افراد حساس به الکل کمتر مناسب باشند. الگزیرها معمولاً سبک‌تر از شربت‌ها هستند و به تکان دادن نیازی ندارند.
مزایای الگزیر:
- حل‌پذیری بیشتر داروها: برای داروهایی که محلول در الکل هستند، مناسب است.
- پایداری بالاتر: الکل به عنوان نگهدارنده طبیعی عمل کرده و پایداری دارو را افزایش می‌دهد.
- مناسب برای بزرگسالان: به دلیل طعم قوی‌تر و الکلی، برای بزرگسالان ترجیح داده می‌شود.
